Εκδήλωση "ΟΧΙ στην τσιμεντοποίηση του Ποδονίφτη", Παρασκευή 11 Μαϊου 19.00

Ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων του 129ου Δημοτικού Σχολείου Αθηνών, 

διοργανώνει εκδήλωση-συζήτηση με τίτλο "ΟΧΙ στην τσιμεντοποίηση του Ποδονίφτη"

την Παρασκευή 11 Μαϊου 2018 στις 19.00 στο κτίριο του σχολείου, οδός Προμπονά 44 Αθήνα,

με τη συμμετοχή των συλλογικοτήτων 

"ΠΟΔΟΝΙΦΤΗΣ-ρε(υ)μα κριτικής των καιρών και της δράσης" και

"Ομάδα-Ποδονίφτης SOS".

Σχετική αρθρογραφία:

Η Περιφέρεια Αττικής σχεδιάζει το τσιμέντωμα των τελευταίων 800 μέτρων φυσικής κοίτης του Ποδονίφτη. Θα τους αφήσουμε;

Το 1995, με απόφαση του Συμβουλίου Επικρατείας, σταμάτησαν τα έργα εγκιβωτισμού του ρέματος του Ποδονίφτη, γιατί αυτά ευθύνονταν σε μεγάλο βαθμό για τις σοβαρές καταστροφές αλλά και τα ανθρώπινα θύματα που προκλήθηκαν από την πλημμύρα του ποταμού το 1994. Σήμερα, 23 χρόνια μετά, κατά μήκος των 800 μέτρων φυσικής κοίτης που διασώθηκαν με εκείνη την απόφαση, λίγες εκατοντάδες μέτρα από την Εθνική Οδό και τη γραμμή του ΗΣΑΠ, ακμάζει μια μικρή όαση με λογής λογής φυτά και ζώα. Ευκάλυπτοι και φοίνικες, αυτοφυείς τουλίπες και ορχιδέες, ορνιθόγαλα, μαυρομάτες και άρτηκες, σταχτοσουσουράδες, κοκκινολαίμηδες και φρύνοι. Η περιοχή έχει χαρακτηριστεί από την πολιτεία ως ιδιαίτερου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος (ΦΕΚ 281Δ/23-3-93) και τυγχάνει προστασίας από το ισχύον θεσμικό πλαίσιο. Δυστυχώς όμως η Περιφέρεια Αττικής, αυτά τα τελευταία 800 μέτρα φυσικής κοίτης, σχεδιάζει να τα μετατρέψει σε τσιμεντένιο ανοιχτό αγωγό ομβρίων, όπως είναι το ποτάμια π’ τη γέφυρα της οδού Χαλκίδος και κάτω.

Αξίζει να επισημανθεί ότι η παραρεμάτια ζώνη πρασίνου του Ποδονίφτη, πέρα από την περιοχή των 800 μέτρων που αναφέρθηκε προηγούμενα, συνεχίζεται για άλλα 800 μέτρα ανάντη, έως τα νότια όρια του Άλσους της Νέας Φιλαδέλφειας, αλλά και κατά μήκος του παραποτάμου του Γιαμπουρλά, που ρέει βορειότερα για 400 μέτρα περίπου στη φυσική του κοίτη. Έτσι διασώζεται μια μοναδικής αξίας πράσινη ζώνη με μήκος 3 χιλιόμετρα και έκταση 520 στρέμματα περίπου, με σημαντική επιρροή στο μικροκλίμα και την ποιότητα του περιβάλλοντος στην ευρύτερη περιοχή.

Αγνοώντας προκλητικά όλα τα παραπάνω η Περιφέρεια Αττικής, επιλέγει την χειρότερη, καταστροφικότερη και πιο παρωχημένη σχέση που μπορεί να έχει η οργανωμένη πολιτεία με τα υδάτινα ρεύματα, το τσιμεντάρισμα της κοίτης και των πρανών του τελευταίου εναπομείναντος σε φυσική μορφή τμήματος του Ποδονίφτη. Η περιβαλλοντική καταστροφή που θα επιφέρει αυτό το έργο στο φυσικό τοπίο της ρεμάτιας ζώνης του γίνεται εύκολα αντιληπτή, αρκεί κάποιος να επισκεφθεί το τμήμα κατάντη της οδού Χαλκίδος που έχει ήδη τσιμεντοποιηθεί – αλλά και το πρόσφατο έργο της Περιφέρειας στο ύψος της οδού Εράτωνος, όπου στα πλαίσια μιας «προσωρινής λύσης» για την αποκατάσταση μιας τοπικής και πολύ περιορισμένης διάβρωσης της όχθης του ρέματος, αυτή «επενδύθηκε» με εκατοντάδες τόνους συρματοκιβώτια.

Το έγκλημα της τσιμεντοποίησης

Το προγραμματιζόμενο έργο τσιμεντοποίησης του Ποδονίφτη συνιστά έγκλημα, όχι μόνο σε βάρος του φυσικού περιβάλλοντος, της αισθητικής του τοπίου, αλλά και της ποιότητας ζωής και ασφάλειας των πολιτών. Έχει μη αναστρέψιμες επιπτώσεις στη χλωρίδα και πανίδα του ρέματος, στο μικροκλίμα της περιοχής, την ατμόσφαιρα, τον υπόγειο υδροφορέα και την αντιπλημμυρική προστασία των πολιτών για τους ακόλουθους λόγους:

Ο τσιμεντένιος αγωγός όπως εμφανίζεται στη μελέτη του έργου έχει μικρότερη διατομή από τη φυσική κοίτη και κατά συνέπεια μπορεί να διευθετήσει λιγότερο νερό. Οι μαίανδροι ως φυσικές ζώνες εκτόνωσης και συγκράτησης του νερού, η υφιστάμενη βλάστηση που επιβραδύνει την ταχύτητα του και η χωμάτινη κοίτη του από την οποία μέρος των ροών καθιζάνει στον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα, ακυρώνονται. Αντιθέτως στις φυσικές κοίτες είναι εξαιρετικά σπάνιο να δούμε εικόνες σαν αυτές που είδαμε πρόσφατα στη Μάνδρα και τη Νέα Πέραμο.

Η Περιφέρεια επιχειρεί την οριοθέτηση του ρέματος όχι με βάση κάποια μελέτη του πλημμυρικού κύματος (δηλαδή πού μπορεί να φτάσει το νερό σε περίπτωση πλημμύρας), αλλά σύμφωνα με τη διαμορφωμένη κατάσταση στα πρανή από τα υφιστάμενα κτίσματα και κατασκευές που έχουν εισβάλλει στη παραρεμάτια ζώνη. Πολλά απ’ αυτά είναι παντελώς αυθαίρετα αλλά δεν εκκινεί τη διαδικασία απομάκρυνσή τους. Τα πρόσφατα γεγονότα στη Μάνδρα μας προϊδεάζουν για το τι συμβαίνει σε ανάλογες περιπτώσεις.

Στην μελέτη του έργου τσιμεντοποίησης της κοίτης του Ποδονίφτη, η περιγραφή του φυσικού τοπίου και των οικοσυστημάτων της επίμαχης περιοχής είναι εξαιρετικά προβληματική. Δεν υπάρχει σαφής καταγραφή των δένδρων που θα κοπούν (είδος, μέγεθος, ηλικία) και αποκρύπτεται ότι θα αποψιλωθούν τουλάχιστον 150 δένδρα ύψους 12-20 μέτρων. Για τα πουλιά η μελέτη προβλέπει ότι … θα πάνε αλλού ενώ για την υπόλοιπη πανίδα, σιγή ασυρμάτου.

Δεν εξετάζονται καθόλου οι ιστορικοί χάρτες και οι αεροφωτογραφίες του πρώτου μισού του προηγούμενου αιώνα, έτσι ώστε να εκτιμηθεί ορθά ο ζωτικός χώρος του ποταμού, να εντοπιστούν οι αυθαίρετες επεκτάσεις και χρήσεις εντός του και να προσδιοριστούν οι πλημμυρικές του ζώνες.

Αποσιωπάται επιμελώς ότι η υδρολογική λεκάνη του Ποδονίφτη έχει μειωθεί κατά τα ¾ περίπου μετά την κατασκευή της Αττικής Οδού, λόγω εκτροπής των ομβρίων υδάτων πάνω από αυτή προς το ρέμα της Ραφήνας. Κατά συνέπεια είναι λανθασμένες και φυσικά υπερδιαστασιολογημένες όλες οι αναφορές στη μελέτη της Περιφέρειας περί κινδύνου πλημμύρας.

Το έργο της τσιμεντοποίησης της κοίτης του του Ποδονίφτη, αντίκειται στα προβλεπόμενα στο Ν. 4014/11 περί ύπαρξης περιβαλλοντικού ισοζυγίου σε όλα τα εκτελούμενα έργα. Συνάμα, είναι παγκόσμια πρωτοτυπία το αναφερόμενο στη μελέτη ότι η τσιμεντοποίηση του ρέματος και η καταστροφή της ρεμάτιας και παραρεμάτιας χλωρίδας δεν συνιστά δυσμενή επίδραση στις κλιματολογικές παραμέτρους και τα βιοκλιματικά χαρακτηριστικά της περιοχής.

Ακόμη κι αν υποτεθεί ότι ένα τέτοιο έργο είναι αναγκαίο, είναι ακατανόητο γιατί προαποκλείστηκε από την μελέτη το σενάριο της διευθέτησης του ρέματος με χωμάτινη κοίτη, που να συνάδει με τις αντίστοιχες αντιλήψεις που κυριαρχούν στο διεθνές πλαίσιο και που προβλέπει πλέον και η ελληνική νομοθεσία.

Αξίζει επίσης να τονιστεί ότι η μελέτη της Περιφέρειας περιορίζεται σε ευχολόγια σχετικά με την περιβαλλοντική αποκατάσταση και δεν εμφανίζει στον προϋπολογισμό του έργου σχετικό κονδύλι. Κάτι ανάλογο δηλαδή με το εγκιβωτισμένο από τη δεκαετία του ’90 τμήμα του, κατάντη της λεωφόρου Αχαρνών.

Αντιπροτείνουμε:

• Τα αντιπλημμυρικά έργα οφείλουν να δίνουν περισσότερο χώρο στα ποτάμια και όχι να τα περιορίζουν. Να αναβαθμίζουν τις περιοχές διέλευσης και να τις αναδεικνύουν αισθητικά και όχι να τις τσιμεντοποιούν και να τις καταστρέφουν.
• Έργα συγκράτησης του νερού της βροχής σε όλο το μήκος της υδρολογικής λεκάνης, από τις πηγές στο βουνό έως τις εκβολές: αναδασώσεις, φράγματα μικρής κλίμακας και κόστους με φυσικά υλικά, παραποτάμια πάρκα ανάσας και ασφαλούς εκτόνωσης των πλημμυρικών φαινομένων, σταθεροποίηση πρανών με φυτεύσεις, υδροσπορά κλπ.
• Απαλλοτριώσεις οικοπέδων και καθαιρέσεις κτισμάτων που βρίσκονται εντός των φυσικών οριογραμμών (βάσει πλημμυρικού κύματος κι όχι υφιστάμενων κτισμάτων) του ρέματος, με αποζημίωση νόμιμων δικαιούχων και απομάκρυνση οχλουσών χρήσεων.
• Αμεσα διεύρυνση των ρεμάτιων και παραρεμάτιων ζωνών και φυτεύσεις.
• Υδατοπερατές επιστρώσεις στους δρόμους πέριξ του ρέματος.
• Έργα και μέτρα αποτροπής της ρύπανσης ώστε το ποτάμι να ρέει καθαρό και χωρίς να αναδύονται οσμές.

Συμπερασματικά

Με νωπές ακόμη τις μνήμες από τη τραγωδία στη Μάνδρα, το έργο αυτό έχει ανυπολόγιστες αρνητικές συνέπειες σε βάρος του φυσικού περιβάλλοντος, του κοινωνικού συμφέροντος, της αισθητικής του φυσικού τοπίου αλλά και της δημόσιας και ιδιωτικής περιουσίας. Το έργο «Διευθέτηση ρέματος Ποδονίφτη από τη Γέφυρα της οδού Χαλκίδος έως την οδό Εράτωνος» που σχεδιάζει η Περιφέρεια Αττικής πρέπει να εγκαταλειφθεί. Αντιθέτως οφείλει στους πολίτες να ενεργοποιηθεί, ώστε να καταστεί ο Ποδονίφτης ένα ανοιχτό, καθαρό και προσβάσιμο ρέμα, χωρίς να θίγεται το ρεμάτιο και παραρεμάτιο φυσικό τοπίο.

• Ομάδα Ποδονίφτης SOS
• Ποδονίφτης, ρεύμα κριτικής των καιρών και δράσης
• Π – Χώρος Κινημάτων, Αλληλεγγύης & Πολιτισμού- Πατήσια
• Λαϊκή συνέλευση Ν. Φιλαδέλφειας – Ν. Χαλκηδόνας
• Αυτοδιαχειριζόμενο Κοινωνικό Ιατρείο-Φαρμακείο Ν. Φιλαδέλφειας-Ν. Χαλκηδόνας-Ν. Ιωνίας και γύρω περιοχών
• Κίνηση Αλληλεγγύης Πατησίων 5ης Δημοτικής Κοινότητας Δήμου Αθηναίων
• Κοινωνική Κουζίνα «Ο Άλλος Άνθρωπος» Πατησίων

«ΔΙΕΥΘΕΤΗΣΗ ΠΟΔΟΝΙΦΤΗ»: 

ΚΑΤΑΡΓΩΝΤΑΣ ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΠΟΤΑΜΙ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ

της Δέσποινας Σπανούδη

Ο τραγικός απολογισμός της πλημμύρας της Μάνδρας, έφερε αναπόφευκτα στο προσκήνιο τη συζήτηση για το τι απέγιναν τα πολλά ποτάμια και τα πάρα πολλά ρέματα της Αθήνας. Για να ξαναθυμηθούμε όλοι, ότι η βασική αντίληψη που καθόρισε την διαχείρισή τους ήταν …να τα καταργήσουμε. Είτε απλώς μπαζώνοντας και χτίζοντας, είτε «αξιοποιώντας» τα ως δωρεάν χώρους για να τα μετατρέψουμε σε δρόμους, πλατείες κλπ, δημιουργώντας κλειστούς ή ανοιχτούς τσιμενταύλακες, μετακινώντας τις κοίτες και κάνοντας εκτροπές. Τα όποια αντιπλημμυρικά έργα, τα έργα διαχείρισης και τα δίκτυα ομβρίων αντιμετώπισαν το νερό σαν κάτι από το οποίο πρέπει να απαλλαγούμε, προσπαθώντας έστω και χωρίς επιτυχία να το οδηγήσουν γρήγορα προς τη θάλασσα. Έτσι το πλούσιο υδρογραφικό δίκτυο της Αττικής «εξαφανίστηκε» και η μεγαλούπολη μεταφέρει με φαραωνικής κλίμακας έργα, νερό από τον Μόρνο και τον Εύηνο που το χρησιμοποιούμε όχι μόνο για ύδρευση αλλά και για άρδευση, βιομηχανική χρήση κλπ.

Ο Ποδονίφτης είναι ο μεγαλύτερος παραπόταμος του Κηφισού και ένα από τα τελευταία ποτάμια που διατηρεί ένα σημαντικό τμήμα του σε φυσική μορφή. Από τη δεκαετία του 60 άρχισαν να εκπονούνται μελέτες για την κάλυψη του ποταμού, σημαντικό μέρος των οποίων έχει ήδη υλοποιηθεί. Από τα 208 χλμ του Ποδονίφτη το 1893, μόλις τα 44 παρέμεναν ακόμη ανοιχτά το 1995 (Σώρρας 2004). Από αυτά, κάποια τμήματα παραμένουν σε φυσική κοίτη : από τις πηγές στην Πεντέλη, συνεχίζει στη ρεματιά Χαλανδρίου και στη συνέχεια καλύπτεται. Αναδύεται πάλι στη Φιλοθέη και καλύπτεται στην Ν. Ιωνία. Εμφανίζεται στη Ν. Φιλαδέλφεια όπου συμβάλει και με τον παραπόταμο Γιαμπουρλά και στην Ν. Χαλκηδόνα όπου εκβάλει στον Κηφισό.

Ο Ποδονίφτης στο τμήμα της διαδρομής του που αποτελεί το φυσικό όριο μεταξύ του Δήμου Ν. Φιλαδέλφειας – Ν. Χαλκηδόνας και του Δήμου Αθηναίων.

Το ποτάμι συνδέθηκε τόσο με την πρώιμη ανάπτυξη μεγάλων μονάδων κλωστουφαντουργίας όσο και με την δημιουργία των προσφυγικών οικισμών, που χρησιμοποίησαν όχι μόνο το νερό αλλά και τη λάσπη από τις όχθες του στην οικοδόμηση των σπιτιών τους. Παρά τις ανθρωπογενείς παρεμβάσεις διατηρεί τη φυσική του μορφή σε ένα μικρό τμήμα μήκους 800 μέτρων που αποτελεί το φυσικό όριο ανάμεσα στους Δήμους Αθηναίων και Ν. Φιλαδέλφειας –Ν. Χαλκηδόνας. Είναι λοιπόν το μοναδικό ποτάμιο οικοσύστημα του Δήμου της Αθήνας, ίσως το τελευταίο κεντρικό σημείο που μπορεί κανείς να έχει μια εμπειρία του πως ήταν η φύση και τα ποτάμια πριν τα σκεπάσει όλα η τσιμεντούπολη. Οι όχθες του Ποδονίφτη είναι σκεπασμένες με πυκνή υδροχαρή βλάστηση που φιλοξενεί πολλά είδη φυτών και δένδρων. Η μικρή αυτή όαση αποτελεί καταφύγιο για μια πλούσια πανίδα (πτηνά, αμφίβια, ψάρια κλπ) μέρος της οποίας αποτελείται από προστατευόμενα είδη. Η πράσινη ζώνη, συνεχίζεται μέσω και του παραποτάμου Γιαμπουρλά που διατηρεί και αυτός την φυσική του κοίτη σε μήκος 250 μέτρων και φθάνει ως το Άλσος της Ν. Φιλαδέλφειας συνθέτοντας ένα δίκτυο μοναδικής αξίας για την ποιότητα του περιβάλλοντος της ευρύτερης περιοχής.

Ο Ποδονίφτης σε φυσική μορφή

Αυτό ακριβώς το μικρό φυσικό τμήμα του Ποδονίφτη, αποτελεί ανορθογραφία που πρέπει να διορθωθεί σύμφωνα με την μελέτη που παρουσίασε η Περιφέρεια Αττικής και η οποία προβλέπει την κατάργηση του ποταμού, το ξήλωμα όλης της βλάστησης και τη δημιουργία ενός ορθογωνικού αγωγού από οπλισμένο σκυρόδεμα. Η επίκληση της αντιπλημμυρικής προστασίας αρκεί κατά τους σχεδιαστές για να δικαιολογήσει αυτή την εύκολη και ομοιόμορφη επέμβαση: τσιμέντο να γίνει. Η ευκολία φαίνεται και από το γεγονός ότι η μελέτη δεν εναρμονίζεται με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο. Απλώς παίρνει μια αρκετά παλαιότερη μελέτη που προέβλεπε κλειστό αγωγό και αφαιρεί το καπάκι, εμφανίζοντάς το ως μεγάλη …οικολογική παραχώρηση.

Το θέμα κινητοποίησε μια ομάδα ενεργών πολιτών της περιοχής και τον σύλλογο Ροή/πολίτες υπέρ των ρεμάτων, οι οποίοι προσπάθησαν από το καλοκαίρι να σταματήσουν ένα μικρότερης κλίμακας έργο με συρματοκιβώτια που εκτελεί στο ίδιο σημείο η Περιφέρεια. Στη συνέχεια πήρε τη σκυτάλη ο Δήμος Ν.Φιλαδέλφειας – Ν.Χαλκηδόνας, που με αφορμή τη συζήτηση για την Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ), ξεκίνησε καμπάνια ενημέρωσης των κατοίκων. Μεταξύ άλλων οργανώθηκε επιστημονική ημερίδα στις 11/12/2017 και ανοιχτή επιτροπή διαβούλευσης στις 15/5. Και στις δύο εκδηλώσεις συμμετείχαν πολλοί κάτοικοι της περιοχής, η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων δήλωσε ότι επιθυμεί το ποτάμι να καθαριστεί και να αναδειχθεί και όχι να καταστραφεί. Επιστέγασμα αυτής της διαδικασίας ήταν η πανηγυρική ομόφωνη απόρριψη της ΜΠΕ από το Δημοτικό Συμβούλιο Ν. Φιλαδέλφειας – Ν. Χαλκηδόνας. Ας σημειωθεί ότι ο Δήμος Αθηναίων, δεν ενημέρωσε τους δημότες του και στα …μουλωχτά πήρε μια θετική απόφαση στην Επιτροπή Ποιότητας Ζωής.

Ο Ποδονίφτης εγκιβωτισμένος όπως προβλέπεται να γίνει και στο υπόλοιπο τμήμα του.

Και ένα καταληκτικό σχόλιο: ανεξάρτητα από την τύχη του συγκεκριμένου έργου, είναι φανερό ότι πρέπει να επανεξετασθεί συνολικά η διαχείριση των ρεμάτων στον αστικό ιστό και η αντιπλημμυρική τους λειτουργία. Χρειάζονται παρεμβάσεις σε παθολογικά σημεία του υφιστάμενου συστήματος όπως διανοίξεις κοίτης, κατασκευή έργων ανάσχεσης και συγκράτησης που να ξεκινούν από τα ορεινά. Η διευθέτηση των ρεμάτων πρέπει να υιοθετήσει μεθόδους συμβατές προς το χαρακτήρα και τις βασικές λειτουργίες κάθε ρέματος: τον εμπλουτισμό του υπόγειου υδροφορέα, την βιοποικιλότητα, την θετική επίδραση στο κλίμα, την αισθητική, ψυχαγωγική και εκπαιδευτική του λειτουργία. Σε όλο τον κόσμο η αντίληψη για τα ρέματα έχει αλλάξει. Από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ, μέχρι την Κορέα ή ακόμη και τη γειτονική Τουρκία, οι πόλεις αρχίζουν να ξηλώνουν τους δρόμους και τα κτίσματα και να αποκαλύπτουν τα θαμμένα ποτάμια.

Καιρός να ανακαλύψουμε και εμείς τα ποτάμια μας. Και ας ξεκινήσουμε διασώζοντας αυτά που ήδη έχουμε.